صنایع فرهنگی و خلاق می‌توانند با پارادایم توسعه پایدار برای تدوین سیاست در کشورهای در حال توسعه سازگار باشند. این صنایع ابعاد اقتصادی و فرهنگی توسعه را در چارچوب سیاست کلنگر گرد هم می‌آورند. مفهوم «توسعه پایدار» به توسعه‌ای اشاره دارد که نیازهای حال حاضر را بدون وجه‌المصالحه قرار دادن توانایی نسل‌های آینده برای برآوردن نیازهای خود تأمین می‌کند. کنوانسیون تنوع فرهنگی ادغام فرهنگ در فرایند توسعه را تصدیق کرده است. این موضوع در دو بخش مهم از این کنوانسیون یعنی، بند ششم از ماده ۲ در مورد اصل توسعه پایدار و ماده ۱۳ در مورد ادغام فرهنگ در توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته است. با انطباق این اصول برای تعریف توسعه پایدار فرهنگی، می‌توان سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی نزدیک به هم را بر اساس رویکرد کلنگر شناسایی کرد و ارتباط بین توسعه اقتصادی و فرهنگی را تشخیص داد.
بهترین راه معرفی فرهنگ
بهترین راه برای معرفی فرهنگ در دستور کار سیاست توسعه، نشان دادن چگونگی نقش صنایع فرهنگی و خلاق در توسعه پایدار به‌واسطه ایفای نقش در تولید، اشاعه، مشارکت و مصرف فرهنگی در رشد اقتصادی، غنی‌سازی فرهنگی و انسجام اجتماعی است. البته چنین رویکردی به آن معنا نیست که اهداف اقتصادی باید اهداف فرهنگی را کنار بگذارند. چراکه، دستیابی به پایداری در توسعه صنایع فرهنگی و خلاق مستلزم تقویت فعالیت‌های هنری و فرهنگی و پایه‌ای است که صنایع گسترده‌تر بر آن بنا می‌شوند. شناخت پتانسیل اقتصادی صنایع فرهنگی و خلاق راهکاری عملی در راستای توسعه اقتصادی گسترده‌تر فراهم می‌کند. یکی از عناصر اساسی سیاست توسعه پایدار فرهنگی، توجه به سرمایه‌گذاری بلندمدت در زیرساخت‌ها، از جمله زیرساخت‌های فیزیکی برای حمایت از تولید، توزیع و مصرف فرهنگی است.
دلایل جذابیت صنایع فرهنگی برای دولت ها
۱. رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی
- پتانسیل‌های اقتصادی: صنایع فرهنگی و خلاق می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند زیرا این صنایع به طور کلی به تولید محصولات و خدمات منحصر به فرد و با ارزش افزوده بالا می‌پردازند. این محصولات شامل هنر، طراحی، فیلم، موسیقی، و دیگر حوزه‌های خلاقانه هستند که در بازارهای داخلی و بین‌المللی تقاضای بالایی دارند.
- فرصت‌های شغلی: این صنایع به ویژه در زمینه‌هایی مثل هنر، طراحی، رسانه، و فناوری اطلاعات، می‌توانند فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد کنند. اشتغال در این صنایع معمولاً شامل مشاغل خلاق و با مهارت‌های خاص است که می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری و تقویت بازار کار کمک کند.
۲. توسعه گردشگری
- جاذبه‌های فرهنگی: صنایع فرهنگی و خلاق می‌توانند به ایجاد جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد کمک کنند، که این امر می‌تواند به جذب گردشگران و افزایش درآمدهای مرتبط با گردشگری بین‌المللی و محلی منجر شود.
- توسعه پایدار گردشگری: این صنایع می‌توانند به توسعه پایدار گردشگری کمک کنند با ارائه تجربه‌های فرهنگی و هنری که موجب جذب بازدیدکنندگان بیشتر و افزایش زمان اقامت در مقصد می‌شود.
۳. تقویت هویت ملی و فرهنگی
- حفظ و ترویج فرهنگ: صنایع فرهنگی و خلاق به حفظ و ترویج میراث فرهنگی و هویت ملی کمک می‌کنند. این صنایع شامل هنر، موسیقی، ادبیات، و سنت‌های محلی هستند که به تقویت احساس تعلق و هویت فرهنگی در جامعه کمک می‌کنند.
- دیپلماسی فرهنگی: از طریق صادرات محصولات فرهنگی و هنری، دولت‌ها می‌توانند فرهنگ خود را در سطح بین‌المللی ترویج دهند و به ایجاد ارتباطات فرهنگی و دیپلماتیک با دیگر کشورها بپردازند.
۴. نوآوری و خلاقیت
- پشتیبانی از نوآوری: صنایع خلاق معمولاً محیطی را برای نوآوری فراهم می‌کنند، چرا که این صنایع به دنبال ایده‌های جدید و روش‌های خلاقانه برای حل مسائل و ایجاد محصولات و خدمات منحصر به فرد هستند.
- تحریک اقتصاد دیجیتال: این صنایع به ویژه در دوران دیجیتال و با رشد فناوری‌های جدید، نقش کلیدی در توسعه اقتصاد دیجیتال و نوآوری‌های تکنولوژیک ایفا می‌کنند.
۵. تقویت زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی
- ایجاد فضاهای عمومی: دولت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های فرهنگی و هنری، فضاهای عمومی جذاب‌تری ایجاد کنند که به تقویت کیفیت زندگی و افزایش تعاملات اجتماعی کمک می‌کند.
- آموزش و پرورش: صنایع فرهنگی و خلاق می‌توانند به تقویت برنامه‌های آموزشی و پرورشی در زمینه هنر و فرهنگ کمک کنند و استعدادهای جوان را شناسایی و پرورش دهند.
۶. ایجاد ارزش افزوده و ارتقای برند ملی
- ایجاد ارزش افزوده: محصولات فرهنگی و هنری معمولاً ارزش افزوده زیادی دارند و می‌توانند به افزایش درآمدهای مالیاتی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کنند.
- تقویت برند ملی: دولت‌ها می‌توانند از طریق حمایت از صنایع خلاق به تقویت برند ملی و افزایش شهرت کشور در سطح جهانی بپردازند.
نتیجه‌گیری
بنابراین می‌توان گفت با تغییر رویکرد توسعه، از الگوی سنتی به مدرن، عناصر پایداری و فرهنگ به عنوان محورهای اساسی توسعه مطرح شدند. در این راستا، درک عمومی نسبت به اهمیت مسائل فرهنگی و صنایع خلاق در چارچوب توسعه پایدار جهانی ارتقا یافت و نهادهای بین‌المللی ابتکارات گوناگونی را در این عرصه به اجرا گذاشتند. سازمان ملل متحد بر اهمیت اقتصاد خلاق تأکید کرد، زیرا این حوزه در تحقق اهداف متعددی از جمله کاهش فقر، تساوی جنسیتی، رشد اقتصادی، اشتغال، ترویج نوآوری، ایجاد جوامع مسالمت‌آمیز و فراگیر و تقویت همکاری‌های جهانی برای نیل به اهداف توسعه پایدار نقش به‌سزایی دارد. این نوشتار به بررسی تأثیر صنایع فرهنگی و خلاق بر توسعه پایدار از سه منظر اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست‌محیطی می‌پردازد. علاوه بر این، سیاست‌ها و برنامه‌های چند کشور مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.
برای مطالعه متن کامل یادداشت، لطفا به لینک، مراجعه نمایید.
