چرا در ایران مخاطب سینما نسبت به جمعیت کم است؟
به تعبیر کارشناسان، چرخه سینما شامل سه رکن اصلیِ تولید، توزیع و اکران است که در ارتباط مستیم با مخاطب شکل گرفته و تقویت میشود (مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۸). در واقع می‌توان گفت، مخاطب یک مولفه زیرساختی در سینما به شمار می‌آید. کمبود یا فقدان این موضوع سینمایی ضعیف و ناکارآمد را رقم می‌زند. در همین راستا یکی از مهمترین مسائل موجود در عرصۀ سینما، «مخاطب کمِ سینما در ایران، به نسبت جمعیت» است.
جنبه داخلی و خارجی مسئله
این مسئله از دو جنبۀ داخلی و خارجی قابل بررسی است. در مقیاس جهانی می‌توان <<شاخص سالانۀ سینما>> در ایران را به نسبت سایر کشورها معیار قرار داد. در حالت کلی این شاخص در ایران در مرتبه پایینی نسبت به سایر کشورها قرار دارد. برای مثال در سال ۲۰۱۹ که آخرین سال عادی سینما پیش از کرونا به شمار می‌رود، شاخص سالانۀ مراجعه به سینما در آمریکا ۷/۳، فرانسه ۲/۳، بریتانیا ۶/۲ و چین ۲/۱ است. به این معنا که به طور متوسط، هر فرد فرانسوی، بیش از دو برابر یک فرد چینی به سینما می‌رود. این شاخص در ایران ۳/۰ است؛ یعنی به طور متوسط یک فرد ایرانی هر ۱۰سال، سه بار به سینما می‌رود . در واقع مقایسۀ این شاخص در ایران با کشورهایی که به سینما به‌مثابۀ یک صنعت توجه دارند، بیانگر آن است که سینمای ایران مخاطبِ قابل‌توجهی ندارد (عبدالاحدی، ۱۳۹۶: ۹۳).
نیز نخستین آمار موثقی که از سینمای ایران وجود دارد مربوط به سال ۶۴ است. جالب‌ترین آمارِ این سال مربوط به تعداد مخاطبان سینماست. این تعداد، حدود ۷۷ میلیون و ۱۶۰ هزار نفر یعنی ۱.۵ برابر جمعیت ۴۶ میلیون نفری ایران در آن سال بوده است. در حالی که در سال ۹۸ که آخرین سال عادی سینما با توجه به کرونا محسوب می‌گردد، مخاطبان سینما ۲۶ میلیون و ۳۱۱ هزار نفر بوده است که تقریباً یک سوم جمعیت ایران را شامل میشود.
شاخص سالانه سینما
همچنین شاخص سالانۀ سینما نیز از سال ۶۴ تا ۹۸ به مرور کمتر شده است. درواقع با مقایسۀ شاخص‌های مختلفِ سینمای ایران در سال‌های مختلف که هریک نمایندگی یک دهه را دارند (شکل ۲)، می‌توان چنین نتیجه گرفت که علی‌رغم آنکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پیشرفت‌هایی در حوزه سینما ایجاد گردیده، اما همچنان عدم‌توجه به دسته‌ای از امور و نکات، مانع افزایش مخاطبانِ این حوزه شده است. این مهم، در روند پیشرفت سینما و همچنین تبدیل‌شدن آن به صنعتی پول‌‌ساز، اختلال ایجاد کرده است.
یکی از نکات موثر و قابل‌توجه در افزایش مخاطبان سینما، اهمیت تولید مطلوب و متناسب برای مخاطبان است. در تعریف تولیدِ متناسبِ مخاطب، مولفه‌های متعددی را می‌توان در نظر گرفت و بررسی نمود. یکی از مهمترین عوامل، تنوع ژانر در تولیدات است. نتایج نظرسنجی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که موضوع یا به نوعی ژانرِ فیلم مهمترین عامل در انتخاب یک فیلم از سوی مخاطبان محسوب می‌گردد . بنابراین توجه به تنوع ژانر به گونه‌ای که سلایق متنوع مخاطبان را پوشش دهد، اهمیت بسزایی دارد. در سال ۶۴ که مخاطبان سینما به تعداد قابل‌توجهی بالاتر بوده، فیلم‌های خارجی در سینماهای ایران اکران می‌شده و می‌توان گفت تا حد زیادی تنوع ژانر وجود داشته است.
در آمریکا به عنوان قطب صنعت سینما، دو ژانر اکشن و ماجراجویی، بیشترین سهم از فروش گیشه را به خود اختصاص داده‌اند. درحالیکه در سینمای ایران، ژانر کمدی و اجتماعی بیشترین فروش را داشته‌اند. البته نتایج حاکی از آن است که مخاطب سینما در ایران متناسب با ژانرِ اغلب تولیدات سینمایی، رفتار متفاوتی را از خود نشان می‌دهد.
بنابراین می‌توان گفت اگرچه حدی از تفاوت در سلیقۀ مخاطب ایرانی، امری طبیعی و بدیهی است، ولی باتوجه به نظرسنجی‌هایی که در راستای تمایل مخاطبان به ژانرهای متعدد شده ، این نکته حائز اهمیت است که مخاطبان ایرانی به ژانرهای متنوع به نسبت تقریباً یکسانی علاقه دارند. این موضوع در سینمای ایران تا حدی مغفول مانده و تنها ژانرهای محدود و مشخصی در اغلب تولیدات، مورد‌توجه قرار گرفته‌اند.(مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه، ۱۴۰۰).
فایل پی دی اف این یادداشت را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
