هفدهمین گزارش جهانی نوآوری (GII)، در روز ۲۶ سپتامبر مصادف با پنجم مهرماه توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، منتشر شد. موضوع ویژه گزارش سال جاری، «بازگشایی روزنه کارآفرینی اجتماعی، پیوند بین نوآوری و شرکت‌های اجتماعی و اثر این تعامل بر جهان»، است. این گزارش با بررسی هفت رکن و ۹۹ زیررکن، ظرفیت و عملکرد نوآوری در ۱۳۲ کشور جهان را رتبه‌بندی می‌کند. شاخص‌های اصلی رتبه‌بندی در ارکانی چون نهادی، سرمایه انسانی و تحقیقات، زیرساخت‌ها، پیچیدگی بازار، پیچیدگی کسب‌وکار، خروجی‌های دانشی و فناورانه و خروجی‌های خلاق گنجانده شده‌اند. داده‌ها نشان می‌دهد، کشور سوییس برای چهاردهمین سال متوالی به عنوان نوآورترین کشور جهان شناخته شده و در صدر قرار گرفته است. پس از سوییس به ترتیب سوئد، آمریکا، سنگاپور، انگلستان، کره‌جنوبی، فنلاند، هلند، آلمان و دانمارک رتبه‌های یک تا ده را به خود اختصاص داده‌اند. در این گزارش، ایران رتبه ۶۴ را کسب کرده و نسبت به سال گذشته دو پله سقوط کرده است.
گزارش جهانی نوآوری، نقشه راهی برای تجزیه و تحلیل سیستماتیک دولت‌ها از داده‌های مرتبط با نوآوری است تا با اندازه‌گیری عملکرد شاخص‌ها، مسیر سیاستگذاری در حوزه‌های مرتبط با نوآوری را هویدا سازند. واکاوی شاخص‌های مرتبط و هم‌پیوند با صنایع خلاق در این گزارش نیز در تعیین اولویت‌های سیاستگذاری راهگشا بوده و در گزینش خط‌مشی‌های اصلی، باتوجه به ماهیت نوآورانه آن، تحول‌آفرین است. در این نوشتار توصیفی، برآنیم ضمن مرور وضعیت نوآوری در ایران و مقایسه با برخی کشورهای منطقه بر مبنای گزارش جهانی نوآوری به بررسی شاخص‌های مرتبط با صنایع خلاق کشور بپردازیم و آن‌ها را از نظرگاه نوآوری بررسی کنیم.
وضعیت ایران در شاخص جهانی نوآوری
ایران در چهاردهمین سال متوالی در گزارش جهانی نوآوری حضور یافت و در سال جاری رتبه ۶۴ را به خود اختصاص داد و نسبت به سال گذشته دو پله افت کرد. با این حساب رصد رتبه کشور در هفت سال اخیر جز در سال ۲۰۲۲ که به جایگاه ۵۳ جهانی دست یافت و بهترین رتبه کسب‌شده را به دست آورد، روند باثباتی را نشان می‌دهد.
