مسئله حجاب و پوشش و سه موضوع مغفول مانده

مسئله حجاب و پوشش در جامعه‌ی ایرانی از ابتدای انقلاب اسلامی، مسئله‌ای جنجالی و چالش برانگیز بوده‌ است. پس از پایان دهه ۶٠ و فضای معنوی و فرهنگی ناشی از تب و تاب انقلاب و دفاع مقدس و شهادت و نظایر آن، تغییرات پوشش به مرور چشمگیر شد به حدی که در میانه دهه ٧٠، یکی از شعارهای محوری جریان اصلاح‌طلب در انتخابات سال ٧۶، آزادی پوشش و کاهش سخت‌گیری ها در این زمینه بود که رقم زننده تحول بزرگی در جامعه ایران شد. در زمینه سیاستگذاری پوشش و حجاب در جامعه همواره یک چالش و دوگانگی بین دو طیف از سیاسیون، مسئولین، نخبگان و بدنه جامعه چشمگیر بوده و آن چالش بین شرع و عرف است. در نگاه حداکثری و شرعی و فقهی، عمدتا با عرف و سلایق عموم، تحولات جهانی و تغییرات ارزشی و سبک زندگی و گسترش مد و صنعت لباس، مخالفت صورت گرفته و احکام شرع با مبنا قراردادن پوشیدگی کامل زنان (جز وجه و کفین) و مردان با البسه ساده و فاقد جذابیت خاص، مورد توجه بوده است. که البته حدود پوشیدگی مردان در جامعه و تعریف آن، با رویکرد نرم تر و تساهل گرایانه تری همراه بوده و به میزان پوشش و حجاب زنان چالش برانگیز نبوده‌است. در این بین نگاه مبتنی بر عرف گرایی، قائل به عدم دخالت دولت و نهادهای فرهنگی در پوشش مردم و اعطای آزادی مطلق یا نسبی به مردم برای تعیین نوع پوشش خود، بدون توجه به اسلامی بودن ساختار نظام و مسلمان بودن اکثریت جامعه و قائل به حل مسئله پوشش با سپردن آن به عرف عمومی است. در این بین همچنان موضوع پوشش پس از سه دهه چالش جدی در جامعه بحث برانگیز بوده و سیاست‌های مختلفی از برخورد به شیوه گروه‌های امر به معروف، دخالت بسیج و پلیس در دهه هفتاد و ابتدای دهه هشتاد و از میانه دهه هشتاد تحت عنوان گشت ارشاد و امنیت اخلاقی اجرایی شده است. اوج تبعات چالش بر سر موضوع پوشش و حجاب و تبعات طرح امنیت اخلاقی، در اعتراضات سال ١۴٠١ پس از فوت یک دختر در ساختمان پلیس امنیت اخلاقی متجلی شد.

نظر به تداوم این چالش ها و دوگانگی و تضاد نگاه شرعی و عرفی؛ از نظر نگارنده سه نکته در ماجرای حجاب و پوشش، مغفول مانده و یا بسیار کم مورد توجه قرار گرفته است‌؛

۱- تحولات جهانی و تغییرات ارزشی